الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی (کتاب)«الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی» تالیف آیت‌الله باقر ایروانی است که در چهار جلد تهیه شده و به شرح حلقه سوم از حلقات شهید صدر پرداخته است. [۱]
الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، ج۱، ص۵.
۱ - ساختارنویسنده ساختار کتاب حلقات را به هم نریخته است. روش وی در تبیین مباحث بدین گونه است که موضوعی از موضوعات علم اصول فقه را به صورت کامل مطرح می‌کند و در خلال مباحث، دیدگاه‌های شهید صدر را در مورد آن موضوع منعکس و شرح می‌نماید. ۲ - گزارش محتوا۲.۱ - جلد اولنگارنده در مقدمه کتاب گفته است از آنجایی که حلقه سوم از کتاب حلقات شهید سید محمد باقر صدر از دقت و اهمیت بیشتری برخودار بوده و مباحث مهمی از علم اصول فقه را در خود جای داده است وی سعی نموده با روشی جدید به شرح مباحث حلقه سوم از حلقات پرداخته و مبانی شهید صدر در اصول فقه را تبیین نماید. در ابتدای کتاب تعریفی از علم اصول فقه و مناقشات صورت گرفته در تعریف این علم ارائه شده و تعریف خاص شهید صدر از این علم بیان شده است. سپس موضوع علم اصول فقه بررسی شده و اقسام حکم شرعی (وضعی و تکلیفی) با توجه به موضوع اصول فقه معرفی شده است. در ادامه، نگارنده به تساوی حکم شرعی و تکلیف نسبت به عالم و جاهل اشاره کرده و ضمن بیان معنای حکم واقعی و ظاهری و فرق میان آن دو، به شبهات سه گانه ابن قبه در مورد استحاله تعبد به حکم ظاهری و تضاد بین حکم ظاهری و واقعی اشاره کرده و پاسخ این شبهات را نیز داده است. فرق میان امارات و اصول و دیدگاه‌های میرزای نائینی و اختلاف نظر شهید صدر با وی، حکم تنافی بین احکام ظاهری و واقعی و منظور از این تنافی، حجیت قطع و استدلال شهید صدر در این زمینه و فرق استدلال ایشان با دیدگاه‌های مشهور، حجیت امارات و اصول مثبته، تبعیت دلالت التزامی و مطابقی و حجیت قطع طریقی و موضوعی و دیدگاه‌های شهید صدر و آیت‌الله خویی در این زمینه، احکام عام و خاص و ادوات عموم ، مبحث مفاهیم از مباحث پایانی جلد اول است. [۲]
الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، ج۱، ص۹.
۲.۲ - جلد دومابتدا به بحث درباره حجیت سنت و خبر واحد پرداخته شده و آرای اصولی شهید صدر در مورد حجیت قول، فعل و تقریر معصوم ، حجیت خبر متواتر ، حجیت سیره معصوم و سیره متشرعه ، حجیت اجماع و مقدار دلالت آن بر حکم شرعی منطبق بر رای معصوم و حجیت خبر واحد و ادله عقلی و نقلی مترتب بر آن ارائه شده و اختلاف نظر شهید صدر با برخی از اصولیان معاصر در این زمینه مطرح گردیده است. در ادامه به بررسی حجیت ظهور و دلایل آن پرداخته شده و با توجه به اقسام ظهور دلایل عقلی و نقلی مبتنی بر حجیت ظهور و آثار آن در رفع مشکلات مکلف تبیین گردیده و اشکالات مطرح شده در این زمینه توسط شهید صدر رفع گردیده و دیدگاه‌های خاص ایشان در این مبحث تشریح گردیده است. در بخش بعدی ضمن بیان معنای اقسام وجوب مانند واجب مشروط و مطلق، واجب معلق و منجز، واجب تعبدی و توصلی، واجب تخییری و تعیینی، واجب نفسی و غیری، واجب عینی و کفایی و واجب اصلی و تبعی به بررسی احکام مقدمه واجب و نوع وجوب آن و همچنین مبحث اجزاء در اوامر ظاهری و اضطراری و مبحث شرط متاخر پرداخته شده و احکام اجتماع امر و نهی و مساله ضد و دیدگاه‌های شهید صدر و برخی دیگر از اصولیان معاصر در این زمینه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. [۳]
الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، ج۲، ص۵.
۲.۳ - جلد سومنخست به بررسی فرق میان امارات و اصول و خصوصیات هر یک از آنها پرداخته شده و سپس دیدگاه‌های شهید صدر در این زمینه بازتاب داده شده است. در همین راستا نگارنده به صورت اجمالی تعریفی از اصول چهارگانه عملی یعنی برائت ، تخییر ، احتیاط و استصحاب ارائه نموده و ادله عقلی و نقلی هر یک از این اصول را بیان کرده و دیدگاه‌های شهید صدر و شیخ مرتضی انصاری و برخی دیگر از اصولیان معاصر را در این زمینه با هم مقایسه کرده است. در ادامه وی به بحث در مورد علم اجمالی و تنجز آن برای مکلف پرداخته و برخی از شبهات وارد شده در این زمینه مطرح و دیدگاه‌های خاص شهید صدر و اختلاف نظر ایشان با دیگر اصولیان معاصر به صورت مشروح بیان گردیده است. دوران امر بین وجوب و حرمت در صورت علم اجمالی نسبت به تکلیف ، دوران امر بین اقل و اکثر در صورت شک در تکلیف و مفاد آن با در نظر گرفتن انواع اقل و اکثر در شرایط و جزئیت و جریان یکی از اصول عملیه برائت، احتیاط و تخییر و شرایط جریان داشتن این اصول در فروض مذکور از دیگر مباحث مطرح شده در مجلد سوم از این مجموعه است. [۴]
الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، ج۳، ص۵.
۲.۴ - جلد چهارمنخست به صورت مبسوط به بحث در مورد اصل استصحاب و ادله عقلی و نقلی مبتنی بر آن پرداخته شده و چندین روایت در این زمینه شرح داده شده و ارکان استصحاب و شرایط جریان اصل استصحاب در احکام شرعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و دیدگاه‌های شهید صدر با دیگران به ویژه شیخ انصاری و محقق نراقی در این باره مقایسه گردیده است. بحث درباره اصل مثبت، استصحاب تعلیقی، استصحاب عدم نسخ و استصحاب کلی از دیگر مباحث مطرح شده در این بخش از کتاب است. در قسمت پایانی کتاب تعارض ادله شرعی با یکدیگر و راه‌های رفع تعارض از آنها در روایات و اصول عملیه به صورت مشروح بیان گردیده است. [۵]
الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، ج۴، ص۷.
۲.۵ - وضعیت کتابکتاب حاوی پاورقی‌های ارزشمندی است. فهرست مطالب هر یک از مجلدات در انتهای آنها ذکر شده است. ۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |